ΕΛΛΗΝΟΣΥΝΗ-ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΣΥΝΗ-ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ: ΤΑ ΤΡΙΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ

τοῦ Μάνου Ν. Χατζηδάκη

Εἶναι διε­θνῶς ἀναγνωρισμένο ἀπό τούς κορυφαίους βυζαντινολόγους ὄτι τό “Βυζάντιο” ὑπῆ­ρξε ἡ μεσαιωνική Ἑλληνική Αὐ­τοκρα­το­ρία:

• «l’ Empire Grec» γιά τούς Γάλλους [Alfred Rambaud, GustaveSchlumberger, Charles Diehl, Louis Brehier, Al­­p­honce Couret, Francois Lenor­mant, Marie Bros­set, Charles Lan­glois, Hen­­ri Gregoire κ.ἄ.],
• «Greek Empire» γιά τούς Βρε­ταν­νούς [George Finlay, John Bury, Steven Runciman, Edwin Pears, H. G. Wells κ.ἄ.],
• «Griec­hi­­s­c­hen Reich» γιά τούς Γερμανούς [Karl Crumbacher, Augu­st Hei­­sen­berg, Wilhellm Heyd, Ferdinand Wa­sten­­­feld, Johannes Seger, August Friedrich Gfrö­rer, Wil­liam Fisc­her, Ferdinand Gregorovius, Karl Hopf, Gustav Friedrich Hertzberg κ.ἄ.],
• «Gre­cheska­ya im­pe­riya» γιά τούς Ρώσσους [Georg Ostrogorski, A. A. Vasiliev, Uspensky, Levtchenco κ.ἄ.] κ.ο.κ.         

Κατά τόν κλασικό ὁρισμό τοῦ Paul Valery, πού εἶναι καί ὁ εὐρύτερα ἀποδεκτός οἱ πυλῶνες τῆς σύγχρονης Eὐ­ρώπης (καί τοῦ λεγομένου δυτικοῦ πολιτισμοῦ) εἶναι τό ἀρχαίο Ἑλ­λη­νικό Πνεύμα, ὁ Χρι­­στιανισμός καί τό Ρω­μαϊκό Δίκαιο.. Συνεπώς η Αὐτοκρατορία τοῦ μέσου Ἑλληνισμοῦ, ὑπῆ­ρξε καί ἡ πρώ­­τη σύγχρονη Εὐρωπαϊκή Αὐτοκρατορία. Καί αὐτό γιά 4 βασικούς λόγους:

• Τά τρία στοιχεῖα

Kατά τήν Ἑλένη Γλύκατζη – Ἀρβελέρ ἡ ὕπαρξίς του βασίσθη­­κε στά τρία στοιχεῖα: «τή χρι­στια­νοσύνη, τή ρωμιοσύνη καί τήν ἑλ­ληνοσύνη, πού ἀναδεικνύουν ὡς πρώ­τη εὐρωπαϊκή αὐτοκρατο­ρία, τήν αὐτοκρατορία τοῦ ἑλλη­νισμοῦ τῶν μέσων χρόνων».[«Γιατί τό Βυζάντιο» σελ. 254].

Αὐτό ἐπισημαίνει καί ἡ Cécile Morisson γράφοντας: «Τά τρία συνδετικά στοιχεῖα, τό ρωμαϊκό, τό χριστιανικό καί τό ἑλληνικό κα­θο­­ρίζουν τήν κληρονομιά πού μεταβιβάσθηκε ἀπό τό Βυζάντιο». [Ἄρθρο στήν ἐπιθεώρησι «Commentaires» σελ. 308].

Τοῦτο ἐπιβεβαιώνει καί ὁ Louis Brehier, ἐπεξηγώντας: «Τό Βυζα­­ντινό Κράτος εἶναι ἡ ὀργανική ἀνάπτυξις τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας, ἀλλά ἔγινε ἑλληνικό καί χριστιανικό καί βρίσκουμε σέ αὐτό ἑνωμένα τά τρία θεμελιώδη στοιχεῖα τοῦ εὐρωπαϊκοῦ πολιτισμοῦ: τόν Ἑλληνισμό, τό Ρωμαϊκό Δίκαιο καί τόν Χριστιανισμό». [«Le developpement des etudes d’ histoire Byzantine, Revue d’ Auvergne» τ. 18 σελ. 34].

Συνεπῶς, ἡ Ἑλληνο-Χριστιανική Αὐτοκρατορία τῆς Ρωμανίας ὑπῆρξε ἡ πραγματική ἀπαρχή τῆς σύγχρονης Εὐρώπης ἀφοῦ ὄχι μόνο διέσωσε τόν Ἑλληνικό Πολιτισμό, ἀνέπτυξε τό Ρωμαϊκό Δίκαιο καί διαμόρφωσε τόν Χριστιανισμό.

• Πολιτισμικά δέν ἔζησε Μεσαίωνα

Στήν πραγματικότητα, τό Κράτος αὐτό δέν ὑπῆρξε πο­τέ μεσαιωνικό.

Ὁ βυζαντινός Ἑλληνισμός δέν ἔζησε Μεσαίωνα. Ὅ­π­ως τονίζει ἡ Ἑλένη Γλύκατζη – Ἀρβελέρ «ἡ ἔννοια τοῦ μεσαίωνα δέν ἁρμόζει στή βυζαντινή πραγματικότητα, παρά μόνο ὡς χρονική ἀνα­φορά σχετικά μέ τή Δύση». [«Γιατί τό Βυζάντιο» σελ. 28].

Τήν ἐποχή πού στήν Δύση ἐπικρατοῦσε ὁ σκοταδισμός τῆς Ἱε­ρᾶς Ἐξετάσεως, ἡ βυζαντινή νομοθεσία ἀπαγόρευε τό «μετά βασάνων ἐξετάζεσθαι». Ἡ «φιλανθρωπία» ἀποτελοῦσε τήν ἀνώτατη βα­σιλική ἀρετή. Ἡ διπλωματία ἐργαζόταν ὡς «εἰρηνοποιός», τό ἐμπόριο διεξαγόταν μέ νόμισμα. Τό “φεουδαρχικό” σύστημα ἦταν ἄγνωστο. καί τόν 12ο αἰώνα καταργήθηκε καί ἡ ἔννομη δουλεία.

Ὅπως γράφει ὁ Augustin Marrast «Ἡ Κωνσταντινούπολις ἦταν ἡ ἐμπορική καί θρησκευτική μητρόπολις, ἡ πρωτεύουσα τοῦ Πολιτισμοῦ τῶν Μέσων Χρόνων». [«Esquises Byzantines», 1874].

Παράλληλα, ἐκχρι­στια­νίζει Σλα­ύ­ους, Βουλγάρους καί Ρώ­σους καί δείχνει τήν ἱκανότητά της «νά ἐκπο­λι­τίζει τούς καθυ­στε­ρη­μένους λαούς καί νά τούς γα­λουχή στά νάματα τῆς χριστια­νι­κῆς πίστεως καί τῆς προγονικῆς πο­λι­τι­στι­κῆς σοφίας» [Αἰκ. Χριστοφιλοπούλου «Βυζαντινή Ἱστορία», Β2 σελ. 158], γεγονός πού ὑπῆρξε ἀπό «τά λαμπρό­τε­ρα κα­το­ρθώ­ματα τῆς ἀναγεν­νω­μέ­νης Ἑλληνικῆς Αὐτοκρατο­ρί­ας». [Δ. Ζακυθηνοῦ «Βυζαντινή Ἱστορία 324 – 1071» σελ. 233].

Κατά τόν Louis Brehier ἡ Αὐ­τοκρατορία λειτουργοῦσε ὡς «Προπύργιο τῆς Εὐρώπης» καί ὡς «βιβλιοθηκάριος τῆς ἀνθρωπότητος» [«Le developpement des etudes d’ histoire Byzantine, Revue d’ Auvergne» τ. 18 σέλ. 34], ἐνῶ «μέ τόν ἐκχριστιανισμό τῶν Σλαύων, ἐπεξέτεινε τά ὅρια τοῦ εὐρωπαϊκοῦ πολιτισμοῦ». [«Le Monde byzantin, Volume 1: Vie et mort de Byzance»].

Ἑρμηνεύοντας αὐτά τά γεγονότα ὁ Edward Foord ἔγραψε ὅτι ἀπό τόν 5ο αἰώνα καί: «γιά τά ἑπόμενα 800 ἔτη μέ τόν πολιτισμό της ἀπετέλεσε τήν ἀσπίδα τῆς Εὐρώπης» Συμπληρώνοντας: «Στό σκοτάδι τοῦ Μεσαίωνος ἡ Αὐτοκρατορία δια­φύλαξε τίς παραδόσεις, τίς ἐπιστῆμες, τήν τέχνη, τήν φιλολογία. Γιά αἰῶνες προσέφερε τήν ἀσφάλεια καί τήν εὐημερία τῶν πολιτῶν της μέ ἕνα τρόπο τόν ὁποῖο ἡ Δύσις τόν ἀνεκάλυψε στίς ἡμέρες μας». [«The Byzantine Empire: The Rearguard of European Civilization»].

• Προμαχώνας τῆς Εὐρώπης

Σώζει δύο φορές τήν Εὐρώπη ἀπό τήν μου­σου­λμανική πλημμυρίδα (674 – 678 καί 717 – 718). Και συνεπῶς γίνεται «ὁ προμα­χώ­νας τῆς Εὐρώπης κατά τῆς Ἀσίας». [Ι. Καραγιαννόπουλου «Τό Βυζαντινό Κράτος» σελ. 124].

Πράγματι ἐάν εἶχε πέσει ἡ Κων­σταντι­νού­πο­λις εἴτε τό 674 – 678 ἐπί Κωνσταντίνου Δ’ εἴτε τό 717 – 718 ἐπί Λέ­ο­­ντος Γ’, θά ἐπακολουθοῦσε ὁ ἀναπόφευκτος ἐξι­σλα­μισμός ὁλό­κλη­­ρης τῆς Χερσονήσου τοῦ Αἵμου μέχρι τόν Δού­ναβη. Γι’ αὐτό καί ὑπῆρξε νίκη σημαντικότερη ἀπό τήν μετέπειτα νίκη τοῦ Κα­ρόλου Μαρτέλ κατά τῶν Ἀράβων στό Πουατιέ τό 732. Ἦταν λοιπόν νίκες τῆς Εὐρώπης! Γι΄αὐτό ὁ Vasiliev γράφει: «ὁ Λέ­ων ἔσω­σε ὄχι μόνο τή Βυζαντινή Αὐτο­κρα­τορία… ἀλλά ὅλο τόν πο­λι­τι­σμό τῆς Δυτι­κῆς Εὐ­ρώπης. Ὁ Ἄγ­γλος ἱστο­ρικός Μπιού­ρυ ὀνο­­μά­ζει τό ἔτος 718 “οἰ­κουμενική χρονο­λο­­γί­α”… Ἐξεταζομέ­νη ὑπό αὐτό τό πρῖσμα, ἡ νίκη τοῦ Λέ­ο­ντος ἀπό­­κτα παγκόσμια ἱστο­­ρι­κή σημα­σία».[«Ἱστορία τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας», Τόμος πρῶτος σελ. 301]. Καί ὁ John Julius Norwi­ch καταλήγει: «ὁ Λέ­ων Γ΄ ἔσωσε τόν δυτικό κόσμο». [«Βυζάντιο: Οἱ Πρῶτοι Αἰῶνες» σελ. 364].

• Ὁ μοναδικός εὐ­ρω­παϊκός πολιτισμός ἐπί 7 αἰῶνες

Κατά τόν Cyril Mango: «ὑπῆρξε πραγματικά τό μόνο ὀργανωμένο κράτος δυτικότερα τῆς Κίνας, πού διέθετε ἀδιάλειπτη ἱστορική πορεία ἀπό τήν ἀρχαιότητα μέχρι τήν αὐ­γή τῆς σύγχρονης ἐποχῆς» [Πανεπιστημίου τῆς Ὀξφόρδης: «Ἱστορία τοῦ Βυζα­ντίου» Εἰσαγωγή, σελ. 32], δημιουργώντας τόν μοναδικό εὐ­ρω­παϊκό πολιτισμό γιά περίπου 7 αἰῶνες, μέχρι τουλάχιστον τόν 11ο αἰώνα ὁπότε διαμορφώθηκαν τά δυτικά κράτη.

Ὅπως καταλήγει ὁ Γάλλος βυζαντινολόγος Cha­rles Diehl: «ἡ βυζαντινή αὐτοκρατορία ὑπῆρξε ἡ ἕδρα ἑνός λαμ­προῦ πολιτισμοῦ, ἀσφαλῶς ἑνός ἀπό τούς λαμπρότερους πού γνώρισε ὁ μεσαίωνας καί ἴσως τοῦ μοναδικοῦ πολιτισμοῦ πού γνώρισε πραγματικά ἡ Εὐρώπη ἀνάμεσα στά τέλη τοῦ 5ου καί στίς ἀρχές τοῦ 11ου αἰώνα». [«Ἱστορία τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας», τόμος B’, σελ. 294].

Οἱ ρίζες λοιπόν τῆς σύγχρονης Εὐρώπης ἀνάγονται στήν Ἑλληνο-Χριστιανική Αὐτοκρατορία τῆς Ρωμανίας καί μόνο…